Afrika'da özel sektör kaynaklı temiz enerji yatırımları, 2019'da yaklaşık 17 milyar dolardan 2024'te yaklaşık 40 milyar dolara yükseldi.
Rapora göre, küresel enerji sektörüne bu yıl 3,3 trilyon dolar yatırım yapılacak, toplam temiz enerji yatırımı ise 2,2 trilyon dolar olacak. Dünya nüfusunun yüzde 20'sini barındıran Afrika ise temiz enerji yatırımlarının sadece yüzde 2'sine ulaşabilecek. Hesaplamalara göre, Afrika'nın bu yıl temiz enerji yatırımlarından alacağı pay yaklaşık 44 milyar dolar olacak.
1 MİLYAR İNSANIN TEMİZ PİŞİRME YAKITINA ERİŞİMİ YOK
Kıta genelinde halihazırda 600 milyon insan elektriğe erişimden yoksunken, yaklaşık 1 milyar insan temiz pişirme yakıtı ve teknolojilerine ulaşamıyor.
Rapora göre, Sahra Altı Afrika bölgesinde yatırımlar, bölgenin büyüklüğü ve nüfus potansiyeline kıyasla hala "çok düşük" seviyelerde bulunuyor.
Afrika'da düşük olan temiz pişirme çözümlerine yönelik yatırımlar, genellikle bağışçılara, kamu desteklerine ve hibelerle yürütülen projelere bağlı oluyor. Bu alan, yatırımcılar açısından yeterli getiri potansiyeli sunmadığı için tercih edilmiyor. Bu durum, enerji yatırımlarında "ticari olarak geri dönüşü olmayan" alanlarda kamu politikalarının ne denli belirleyici olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor.
Rapora göre, enerjiye erişim alanında sürdürülebilir ve adil çözümlere ulaşmak için, temiz pişirme teknolojileri gibi temel hizmetlerin desteklenmesinde daha fazla kamusal ve uluslararası işbirliği yapılması önem arz ediyor.
Yatırımların yalnızca büyük altyapı projelerine değil, aynı zamanda küçük ölçekli dağıtık çözümlere yapılması gerekiyor. Özellikle güneş enerjisi sistemleri, mini şebekeler ve enerji depolama çözümleri, kırsal kesimlerde sürdürülebilir enerji erişimi için öncelikli alanlar arasında yer alıyor.
KAMU YATIRIMLARI AZALIRKEN, ÖZEL SEKTÖR TEMKİNLİ İLERLİYOR
IEA'ya göre, Afrika'da toplam enerji yatırımlarının yaklaşık yüzde 70'i hala fosil yakıtlara ayrılıyor.
Kamu ve kalkınma finansmanı kaynaklı enerji yatırımları geçen yıl 2015'e kıyasla üçte bir oranda azalarak 20 milyar dolara geriledi. Söz konusu düşüşte, kıtanın petrol ve doğal gaz sektöründeki yatırım azalışı belirleyici oldu. Yenilenebilir enerji yatırımları ise bu kaybı ancak sınırlı ölçüde telafi edebildi.
Kamu kaynaklı yatırımların azalmasıyla, Afrika'da temiz enerji yatırımları da düştü. Özel sektör ise bu açığı kısmen kapatmaya çalışıyor. Özel sektörün ilgi gösterdiği alanların başında yenilenebilir enerji geliyor. Kalkınma finansman kurumlarından sağlanan "risk azaltıcı" sermayeler, bu yatırımları mümkün kılan ana araçlardan biri oluyor.
Rapora göre, Afrika'daki enerji projelerinin üçte birinden fazlası kalkınma finansmanı kuruluşlarının doğrudan katkısıyla yürütülüyor. IEA, gelişmekte olan ekonomilerdeki enerji dönüşümünün sürdürülebilir hale gelmesi için uluslararası sermaye akışlarının artırılması gerektiğini vurguluyor. Afrika özelinde ise yerel mali piyasaların derinleşmesi de bu sürecin önemli bir ayağı olarak değerlendiriliyor.
Ancak bu yatırımların önünde ciddi ekonomik engeller bulunuyor. Kıtanın artan döviz borcu, yüksek faiz oranları ve para birimi oynaklıkları, yatırım maliyetlerini yukarı çekerek projelerin fizibilitesini düşürüyor. Ayrıca, Afrika'da enerji yatırımlarını finanse etmek için gereken kaynakların önemli bir bölümü borç servisine gidiyor. Bu yıl itibarıyla Afrika'da borç servis maliyetleri toplam enerji yatırım harcamalarının yüzde 85'ine ulaştı.
