Uzmanlar, Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası'nın (AGOA) sona ermesinin, Afrika'da milyonlarca kişinin işini kaybetmesine ve binlerce iş kolunun kapanmasına yol açabileceğini belirterek Washington'un kıtadaki ekonomik etkisini Çin, Türkiye ve Hindistan gibi rakiplerine kaptırabileceğini ifade ediyor.
AGOA, ABD Kongresi tarafından 2000 yılında, dönemin Başkanı Bill Clinton döneminde yürürlüğe girdi.
Eski ABD Başkanları George W. Bush ve Barack Obama yönetimleri tarafından da desteklenen yasa, 2015'te 10 yıl süreyle uzatılmıştı.
Yasa, mevcut haliyle 30 Eylül 2025'te süresini doldurdu.
Ancak Washington yönetimi, Sahra Altı Afrika ülkelerinin ABD pazarına gümrüksüz erişim olanağı tanıyan AGOA programını uzatma teklifine ilişkin görüşmelerini hala sürdürüyor.
Programın geleceğine dair tartışmalar, Afrika ülkelerinde endişeyle takip edilirken uzmanlar, anlaşmanın sona ermesinin özellikle tekstil, giyim ve otomotiv sektörlerinde ciddi istihdam kayıplarına neden olabileceğini vurguluyor.
AA muhabiri, ABD-Afrika ticaret programının sona ermesinin ekonomik ve diplomatik etkilerini derledi.
6 BİNDEN FAZLA ÜRÜNDE GÜMRÜKSÜZ İHRACAT TEHLİKEDE
AGOA, uygun görülen ülkelere 6 binden fazla ürün kaleminde gümrüksüz ihracat imkânı tanıyor.
ABD Ticaret Temsilciliği verilerine göre, program sayesinde Sahra Altı Afrika'nın ABD'ye ihracatı 2022'de 20 milyar doları aştı.
Bu ihracatın büyük bölümünü tekstil, giyim, otomotiv ve imalat ürünleri oluşturdu.
Programın sona ermesi halinde, özellikle Lesotho, Esvatini ve Kenya gibi ülkelerde binlerce tekstil işçisinin işini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalabileceği belirtiliyor.
Lesotho'da tekstil ürünlerinin yaklaşık yüzde 90'ının ABD'ye ihraç edilmesi, olası kayıpların büyüklüğünü gösteriyor.
Program kapsamında doğrudan veya dolaylı olarak 1,3 milyon kişinin istihdam edildiği tahmin ediliyor.
ÇİN, KITADAKİ ETKİSİNİ ARTTIRABİLİR
ABD Kongresinde, bazı Demokrat ve Cumhuriyetçi üyeler AGOA'nın uzun vadeli uzatılmasını savunurken diğerleri programın bazı Afrika ülkeleriyle ABD çıkarları arasında uyumsuzluk yaratabileceği gerekçesiyle temkinli yaklaşıyor.
Washington yönetimi, geçmişte insan hakları ihlalleri nedeniyle Uganda ve Nijer gibi ülkeleri programdan çıkarmıştı.
Afrika liderleri, AGOA'nın uzatılmasını talep ederek programın sona ermesinin yalnızca Afrika'ya değil, ABD ekonomisine de zarar verebileceğini vurguluyor.
Uzmanlara göre programın bitmesi, Afrika ülkelerini alternatif ticaret ortaklarına yöneltebilir ve Çin'in bölgedeki etkisini artırabilir.
Çin, son yıllarda altyapı yatırımları, kredi paketleri ve koşulsuz ticaret anlaşmalarıyla Afrika'nın en büyük ticaret ortaklarından biri haline geldi.
Sivil toplum kuruluşlarına göre, AGOA'nın sona ermesi ABD'nin Afrika'daki ekonomik nüfuzunu Çin'e kaptırması anlamına geliyor.
Programın sona ermesinin kısa vadede istihdam kayıpları yaratmakla kalmayacağı, Afrika'nın küresel tedarik zincirindeki konumunu zayıflatabileceği belirtiliyor. Özellikle kobalt, lityum ve platin gibi kritik madenlerde Afrika'nın stratejik önemi nedeniyle ABD'nin ticari bağlarını sürdürmesinin önem taşıdığı ifade ediliyor.
'TÜRKİYE, AFRİKA İÇİN GÜÇLÜ BİR ALTERNATİF PARTNER HALİNE GELİYOR'
AA muhabirine anlaşma ilişkin değerlendirmelerde bulunan Türk Afrika İş Adamları Derneği (TABA) Sahra Altı Afrika Diplomatik İlişkiler Direktörü Olivia Rabearisoa, AGOA'nın sona ermesinin Afrika genelinde milyonlarca kişinin işini kaybetmesine yol açabileceğini söyledi.
Rabearisoa, programın Afrika'da yerel üretimi teşvik ettiğini ve binlerce kişiye istihdam sağladığını belirterek 'Anlaşmanın sona ermesi durumunda en çok tekstil ve tarım sektörleri etkilenecek. Benim ülkem Madagaskar gibi giyim ve tarım ürünlerinde uzmanlaşmış ülkelerde gümrük vergilerinin yüzde 20'nin üzerine çıkması, küçük ihracatçılar için büyük bir yük oluşturacaktır.' dedi.
Bu süreçte kadınların ve gençlerin en fazla etkilenecek gruplar arasında aldığını ifade eden Rabearisoa, 'Afrika genelinde tekstil, hazır giyim ve tarım sektörlerinde binlerce kadın ve genç çalışıyor. Anlaşmanın sona ermesiyle işsizlik oranı yüksek ülkelerde birçok kadının geçim kaynağı tehlikeye girebilir.' diye konuştu.
Rabearisoa, Afrika ülkelerinin ABD'nin olası gümrük vergileri karşısında alternatif ticari ortaklar arayabileceğini vurguladı.
Kenya gibi bazı ülkelerin anlaşmanın bir yıl uzatılması için görüşmeler yürüttüğü bilgisini paylaşan Rabearisoa, diğer bazı aktörlerin ise Afrika kıtası içinde ortak pazar oluşturulması yönünde çağrıda bulunduğunu aktardı.
Rabearisoa, 'Afrika elbette yeni ticari ortaklar arayacaktır. Kıta ülkeleri ham madde ihracatına dönmek yerine işlenmiş ürünlerini ihraç etmeye devam etmek istiyor. Bu noktada Çin ve Türkiye gibi ülkeler öne çıkabilir.' değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye'nin Afrika ile ticaret hacminin 40 milyar doları aştığını aktaran Rabearisoa, son yıllarda Türkiye'nin kıtadaki diplomatik temsilciliklerinin sayısında da artış yaşandığını belirterek 'Türkiye hem ekonomik hem diplomatik olarak Afrika için güçlü bir alternatif partner haline geliyor.' ifadesini kullandı.
'TÜRK ŞİRKETLERİ OLUŞACAK BOŞLUĞU DOLDURABİLİR'
TABA Kurucusu ve Başkanı Mehmed Fatih Akbulut da ABD ile Afrika arasındaki ticaret programının sona ermesiyle kıtada yeni ortak arayışlarının başlayacağını belirterek Türkiye'nin bu süreçte güvenilir bir ticaret ortağı olarak öne çıkabileceğini söyledi.
Akbulut, AGOA'nın sona ermesinin ardından Afrika ülkelerinin hızlı ve güvenilir partnerlere yöneleceğini ifade etti.
Türkiye'nin, 'Afrika'ya Açılım Politikası' ve ardından uygulamaya konulan 'Afrika Ortaklık Politikası' sayesinde kıta ile yakın ilişkiler kurduğunu hatırlatan Akbulut, bu yeni dönemde Ankara'nın önemli bir aktör olarak öne çıkacağını vurguladı.
Türk şirketlerinin son yıllarda tekstil, mobilya ve gıda sektörlerinde Afrika ülkelerindeki yatırımlarını artırdığına dikkat çeken Akbulut, şöyle konuştu:
'AGOA'nın sona ermesiyle oluşabilecek istihdam boşluğunu Türk şirketleri önemli ölçüde doldurabilir. Türkiye, inşaat, sağlık, tekstil makineleri ve gıda işleme gibi alanlardaki tecrübesiyle Afrika için güvenilir bir sanayi ortağı haline geliyor.'
ABD'NİN KITADAKİ EKONOMİK NÜFUZUNU ZAYIFLATABİLİR
Afrika kıtası üzerine çalışmalara yürüten Şanghay Üniversitesinden Dr. Hasan Aydın ise AGOA'nın sona ermesinin kıta ülkeleri için ciddi ekonomik sonuçlar doğurabileceğine dikkati çekti.
AGOA kapsamında yaklaşık 30 Afrika ülkesinin 6 binden fazla ürünü gümrüksüz olarak ABD'ye satabildiğini, yasanın sona ermesiyle bu durumun ortadan kalktığını ve Afrika ihracatçılarının yüzde 10 ila 30 arasında değişen gümrük vergileriyle karşı karşıya kalabileceğini ifade eden Aydın, bunun özellikle tekstil, hazır giyim, otomotiv yan sanayisi ve tarım sektörlerinde ihracat kaybına ve istihdam sorunlarına yol açabileceğini belirtti.
Etiyopya örneğini de hatırlatan Aydın, AGOA'dan çıkarılan ülkelerde iş kayıplarının artması ve yabancı yatırımcıların çekilmesinin somut şekilde görüldüğünü, son üç yılda Etiyopya'da binlerce işin kaybolduğunu ve yaklaşık 45-50 milyon dolarlık ekonomik kaybın ortaya çıktığını söyledi.
Aydın, Güney Afrika'daki otomotiv, tarım, maden ve mineral sektörleri ile Kenya ve Lesoto'daki tekstil ve hazır giyim sektörlerinin de benzer risklerle karşı karşıya olduğunu vurguladı.
AGOA'nın sona ermesinin ABD'nin Afrika'daki ekonomik nüfuzunu zayıflatacağını ifade eden Aydın, şunları kaydetti:
'Anlaşmanın sona ermesi yalnızca ekonomik değil, jeopolitik sonuçlar da doğuracak. ABD'nin kıtadaki 'güvenilir ortak' imajı zedelenirken Çin, Hindistan, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve Türkiye gibi aktörler Afrika pazarında öne çıkabilir. Özellikle Çin, en az gelişmiş olarak kabul edilen Afrika ülkelerinden gelen ürünleri büyük oranda gümrüksüz kabul ettiği için bu rekabette avantajlı duruma geçebilir.'
Türkiye açısından da fırsatlar doğduğunu belirten Aydın, Kenya ve Lesoto gibi ülkelerin ABD'ye ihracatta eskisi kadar avantajlı olamayacak olmasının, Türkiye'nin özellikle tekstil ve hazır giyim sektörlerinde Afrika pazarına girme fırsatını artırdığını ifade etti.
Otomotiv ve sanayi ürünlerinde güçlü ihracata sahip Güney Afrika'nın da Türkiye ile iş yapma alternatiflerine yönelebileceğini belirten Aydın, AGOA'nın sona ermesinin yalnızca ihracat ve istihdam kaybı yaratmayacağını, aynı zamanda ABD'nin Afrika'daki güvenilir ortak imajının zayıflamasına ve Çin gibi rakiplerin kıtadaki ekonomik baskınlığının artmasına yol açabileceğini sözlerine ekledi.
Aydın, ABD'nin, Afrika ülkeleriyle çeyrek asırdır süren ekonomik bağlarını güçlendiren anlaşmanın sona ermesiyle oluşacak ticaret açığını ikili ticaret anlaşmalarıyla kapatmaya çalışabileceğini kaydetti.
