Çin, en yeni büyük otonom insansız hava aracını (İHA) Wing Loong X'i Dubai Airshow 2025'te resmen tanıttı.
Görünüş olarak Wing Loong ailesindeki önceki modellere benzese de bu yeni drone, dünyanın tamamen bağımsız bir şekilde denizaltı karşıtı harp (ASW) yapabilen ilk insansız hava aracı olarak lanse ediliyor.
Interestingengineering'de yer alan haber büyük yankı uyandırdı. Denizaltı avı görevleri, deniz havacılığının en zor operasyonları arasında gösteriliyor. Yeni drone oldukça büyük; bildirilen kanat açıklığı 20 metreyi (65,6 feet) aşıyor.
40 SAAT HAVADA KALABİLİYOR!
İHA, 40 saate kadar otonom uçuş yapabiliyor ve 10 bin metre irtifaya (32.808 feet) çıkabiliyor. Bu da bir deniz geçidinin üzerinde neredeyse iki gün boyunca kesintisiz kalarak denizaltı dinlemesi yapabileceği anlamına geliyor.
Bu, mürettebat yorgunluğu ve yüksek maliyet nedeniyle ABD'nin P-8 'Poseidon' uçaklarının kolay kolay başaramadığı bir görev tipi. Yeni drone'un en dikkat çeken özelliklerinden biri ise sonobuoy (denizaltı dinleme şamandırası) bırakabilmesi.
Sonobuoy'lar, suyun altındaki sesleri dinleyerek denizaltı tespitine yarayan küçük sensörlerdir.
Normalde yalnızca insanlı uçaklar bu cihazları bırakabilir. Operatörler bu sensörlerden gelen verileri analiz ederek gemi veya helikopterleri potansiyel tehdide yönlendirir.
DÜNYANIN İLK OTONOM DENİZALTI AVI YAPAN DRONE'U
Çin'e göre Wing Loong X, bu şamandıraları bırakabiliyor, akustik veriyi yapay zeka ile anlık olarak analiz edebiliyor, hedef sınıflandırması yapabiliyor ve gerekirse saldırı gerçekleştirebiliyor. Raporlara göre drone, hafif anti-denizaltı torpidoları da taşıyabiliyor.
Yeni drone sadece denizaltı tespit etmekle kalmayıp tamamen otonom şekilde izleme ve imha da yapabilir. Bu, Çin'in Güney Çin Denizi üzerindeki kontrol kapasitesini ciddi ölçüde artırabilir.Submarineler tarih boyunca büyük ölçüde gizliliğe dayanmıştır. Çin aynı anda 20-50 adet bu drone'dan havalandırabilirse, her biri 40 saat boyunca havada kalabilir ve tartışmalı bölgelerde denizaltılar için sürekli bir tehdit oluşturabilir.
Gerçekleşen bu gelişme ABD ve müttefik denizaltılarına yeni bir sürekli tespit riski doğurur. Ayrıca Çin'in pahalı insanlı denizaltı avı uçakları geliştirme ihtiyacını da azaltır. Normalde bu tür uçaklar 220 milyon dolar civarında maliyete sahiptir ve 10-12 kişilik uzman mürettebat gerektirir.
Yeni drone ise çok daha ucuz, sürü şeklinde kullanılabiliyor ve vurulması halinde 'kayıp' olarak görülebilecek kadar düşük maliyetli.
TARTIŞMALAR DA SÜRÜYOR
Ancak tüm bu iddialar eleştirilerden bağımsız değil. Bir hedefin denizaltı olup olmadığına yapay zekânın karar vermesi ve torpido ateşlemesi oldukça tartışmalı bir konu.
Üstelik denizaltı avı, balinalar veya ticari gemiler gibi yanlış hedeflerin sık yaşandığı, hata payı yüksek bir alandır. Bu yüzden insanlı ASW uçaklarında son derece eğitimli operatörler bulunur; bu alan bilimden çok bir 'sanat' olarak görülür.
Bir drone'un bu işi tamamen otonom yapabilmesi için radar, sonar, kızılötesi (IR) ve elektronik istihbarat verilerini birleştirip doğru şekilde yorumlaması gerekir. Ayrıca gerçek ve hayali hedefleri ayırabilmeli ve denizaltı davranışını tahmin edebilmelidir.
Çin bu sorunların bir bölümünü bile çözdüyse bu gerçekten büyük bir sıçrama olur.
Army Recognition'ın belirttiği gibi Çin, bazen henüz kanıtlanmadan konsept askeri teknolojileri sergilemesiyle bilinir. Tanıtılan sistemler çoğu zaman çalışan bir prototipten çok, maket ya da konsept ürün niteliğindedir.
Yine de Çin'in bu tür bir drone üzerinde çalışıyor olması bile, ülkenin algıladığı tehditler ve planladığı karşı stratejiler hakkında önemli bir sinyal niteliği taşıyor.